آزار و کشتار هزاره‌ها در حکمرانی عبدالرحمن خان

کتاب "آزار و کشتار هزاره‌ها در حکمرانی عبدالرحمن خان" که توسط استاد محمد گلزاری گردآوری شده و اخیراً توسط بنیاد تحقیقاتی بلخ منتشر شده است، به بررسی دوره‌ی سلطنت عبدالرحمن خان و جنایات علیه هزاره‌ها در این دوره می‌پردازد. این اثر، که مجموعه‌ای از اسناد سری و طبقه‌بندی شده را شامل می‌شود، به زبان فارسی دری منتشر شده و دربردارنده‌ی شش جلد از مجموع 26 جلد پیش‌بینی‌شده است. گلزاری این تحقیق را از حدود 37 سال پیش آغاز کرده و منابع تحقیق شامل کتاب‌ها، مجلات، روزنامه‌ها و اسناد آرشیوی است.

مدیر مسئول بنیاد تحقیقاتی بلخ، محمدتقی فاضلی، این اثر را به عنوان یک منبع تاریخی ارزشمند معرفی می‌کند که زوایای جدیدی از جنایات ضد انسانی در افغانستان را به تصویر می‌کشد. نویسنده، محمد گلزاری، با 38 سال تجربه تحقیق و تأسیس آرشیو هزاره، به عنوان یکی از پژوهشگران معتبر در زمینه تاریخ و فرهنگ افغانستان شناخته می‌شود.

کتاب به تفصیل به موضوعات مختلفی از جمله ستم و شکنجه هزاره‌ها، قیام‌ها و مقاومت‌های آنان، و جنایات دوران سلطنت عبدالرحمن خان می‌پردازد. فهرست مطالب شامل اسناد متعددی است که به وقایع و رویدادهای مختلف مربوط به هزاره‌ها در این دوره تاریخی اشاره دارد، از جمله قتل‌عام‌ها، فروش بردگان، و مقاومت‌های مردمی.

این اثر به پژوهشگران، دانشگاهیان، و علاقه‌مندان به تاریخ افغانستان پیشنهاد می‌شود و خرید آن به افزایش آگاهی و تحقیقات علمی در این زمینه کمک خواهد کرد.

آزار و کشتار هزاره‌ها در حکمرانی عبدالرحمن خان برگرفته از مجموعه اسناد سری و طبقه‌ بندی شده

این کتاب توسط استاد محمد گلزاری گردآوری و در این اواخر توسط بنیاد تحقیقاتی بلخ در 840 صفحه به زبان فارسی دری اقبال چاپ یافته است.

استاد گلزاری حدود 37 سال قبل این تحقیقات را شروع کرده تا کنون شش جلد این اثر وزین را آماده‌ی چاپ ساخته است. .

منبع تحقیق ایشان کتاب، مجله، روزنامه و نشریات آرشیف‌شده است. این اثر به صورت کامل 26 جلد می‌شود.

از جایگاه یک خواننده‌ی این اثر به دوستان علاقه‌مند به مطالعه پیشنهاد می‌کنم که با خریداری این اثر وزین و ماندگار، از یک سو به گنج معلوماتی خویش بیفزایند و از سوی دیگر نویسنده‌ی متعهد و رسالت‌مند این اثر را در چاپ و نشر جلدهای باقی‌مانده همکاری و همراهی کنند.

کتاب‌های آماده‌ی چاپ قرار ذیل اند:

1- آزار و شکنجه‌ی هزاره‌ها در دوره‌ی سلطنت امیر عبدالرحمن خان 1880-1901. مجموعه‌ای از اسناد طبقه‌بندی‌شده‌ی بریتانیا. جلد 1. 2018;

2- آزار و شکنجه‌ی هزاره‌ها در دوره‌ی سلطنت امیر حبیب‌الله خان 1901-1918. مجموعه‌ای از اسناد طبقه‌بندی‌شده‌ی بریتانیایی. جلد 2. 2019;

3- آزار، شکنجه و کشتار هزاره‌ها در آیینه‌ی رسانه‌های بریتانیا و اروپا”خط زمانی جنگ. جلد 3. 2020; جمع‌آوری بیش از 23 روزنامه آن وقت در رابطه با جنگ افغانستان، به خصوص هزاره‌ها؛

4- جنگ دوم انگلیس و افغانستان 1878-1880: در چشمان اخبار لندن مصور. 2011;

5- بیوگرافی کوتاه از شخصیت‌های هزاره از هزارستان. 2013;

6- نسل‌کشی هزاره‌ها توسط طالبان. 1380.

7- شیرزنان هزاره‌جات. 1994

جلدهای بعدی شان موضوعات چون: واقعات (کابل، هرات، قندهار، پشاور و…) همه شان دسته‌بندی شده، تاریخ‌وار و فهرست‌وار برای مراحل بعدی طالع چاپ خواهند یافت.

معلومات کوتاه پیرامون کتاب

به نقل از محمدتقی فاضلی، مدیر مسئول بنیاد تحقیقاتی بلخ: اثر حاضر، “آزار و کشتار هزاره‌ها در حکمرانی عبدالرحمن خان مجموعه‌ی اسناد سری از طبقه‌بندی خارج شده”، آرشیوی از اسناد تاریخی ارزشمند است که یکی از حساس‌ترین دوره‌های تاریخی کشور افغانستان را روایت می‌کند و داده‌هایی را در اختیار پژوهشگران و تشنگان حقیقت می‎گذارد که از منابع بریتانیایی و مستقل به دست آمده است. در واقع این اثر توانسته زوایای دیگری از جنگ و جنایات ضد انسانی یک مقطع تاریخی را به خوبی نشان دهد و به لحاظ محتوا مکمل سراج‌التواریخ می‌باشد. با این اثر ما می‌توانیم وقایع و رویدادهای جنگ این دوره در افغانستان را از زاویه‌ی دیگر نیز مطالعه کنیم. هم‌چنین این اسناد محرمانه از نقش قدرت‌های بیگانه و نیز عوامل داخلی و بیرونی پرده برداشته و نشان داده است که افغانستان در یک بازی بزرگ قدرت‌ها به مثابه‌ی میدان تاخت و تاز آنان تبدیل گردیده و در این بازی مردم هزاره و دیگر شیعیان در هر مرحله قربانی اصلی بوده اند. اکنون این اثر ارزشمند به زبان فارسی اقبال چاپ و نشر یافته است.

معلومات کوتاه در مورد نویسنده:

محمد گلزاری، پژوهشگر و مورخ، فرزند مرحوم مورخ شیخ نصیر علی گلزاری، تحصیل کرده‌ی رشته تاریخ و سیاست از دانشگاه آزاد میلتن کینز انگلستان، عضو سابق Royal Society for Asian Affairs, London، با 38 سال تجربه تحقیق در زمینه‌ی اسناد آرشیوی، به عنوان یک محقق مستقل و متخصص در تاریخ، سیاست و فرهنگ افغانستان، با تمرکز خاص بر نسل‌کشی هزاره‌ها و تاریخ نظامی هزاره‌ها در اروپا و هند شناخته شده است؛ زیرا در چندین برنامه‌های آموزشی برای ارائه تاریخ در مراکز آموزش و دانشگاه‌هایش پرزنتیشن شان را در حوزه تاریخ افغانستان ارایه داشته است.

ایشان مؤسس آرشیو هزاره که بیش از 200000/ دو صد هزاره منبع اولیه برگرفته از چاپ‌های بریتانیایی طبقه بندی شده اختصاص یافته است.

گلزاری چندین سازمان تحقیقاتی و اجتماعی از جمله بنیاد تحقیقات بلخ را با هدف تقویت تحقیقات علمی و ترویج تبادل فرهنگی در داخل افغانستان و خارج از آن تاسیس کرده است.

وی به‌عنوان یک شخصیت رسانه‌ای نیز شناخته می‌شود. او یک مجری تلویزیونی و روزنامه‌نگار فعال است.

معلومات پیرامون آرشیف هزاره

آرشیو هزاره؛ با هدف محافظت از تاریخ، تقویت تحقیقات دانشگاهی در سال 1987 م تاسیس شده است. این مرکز برپایه‌ی ذخایر ارزشمند بجا مانده از شیخ «نصیرعلی گلزاری» پدر محمد گلزاری که از سالیان متمادی (قبل از 1948) و بعد از آن جمع‌آوری شده، بنا گردیده و تاکنون به صورت خصوصی اداره می‌شود. آرشیو هزاره، مجموعه‌‌ی نفیسی از کتاب‌ها و نسخ خطی در باب پیشینه‌ی افغانستان و مخصوصا پیشینه‌ی هزاره‌ها را در خود جای داده است. در این مجموعه، نخستین نسب‌نامه‌های مربوط به هزاره‌ تدوین و نگهداری شده است. این نسب‌نامه‌ها تحت اشراف شیخ نصیر علی گلزاری و با دقت فراوان ایشان در سال 1968 به رشته تحریر درآمده و نشان دهنده آن است که ایشان یک تاریخ‌نگار و نسب‌نگار مطمئن و متخصص بوده است.

این آرشیف طی سالیان متمادی تا کنون به طور چشم‌گیری گسترش یافت و در حال حاضر، بیشتر از 200 هزار منابع مختلف از قبیل نسخ خطی فارسی، اسناد سری، عکس‌ها، لیتوگراف‌ها، نقاشی‌ها، کتب، نقشه‌ها و غیره را در بر دارد.

یکی از اصلی‌ترین مخاطبان «آرشیو هزاره» دانشگاهیان، دانشجویان، نهادهای آموزشی، سازمان‌های غیردولتی و دولتی و سایر محققان است. این آرشیو آن است تا با تکیه بر منابع موجود در آرشیو و نیز با همکاری مؤسسات و مراکز معتبر مثل کتابخانه بریتانیا، آرشیو ملی لندن و سایر نهادهای ارزشمند دیگر به مخاطبانش خدمات علمی ارائه کند.

من این کتاب را با دقت خواندم و در ترکیب کلمات و در پیکر ترکیبات آن به گذشته‌ی تاریخی هزاره‌ها و عصر عسرت و بی‌پناهی هم‌تبارانم گذر کردم. نویسنده با سبک ساده و با زبان سلیس همراه با ارجاعات به اسناد و تصویر نوشته شده مطالب شان دقیق تعقیب جنایات عبدالرحمن به استناد سراج التواریخ است. خواننده را آن‌چنان معتاد خواندن و مطالعه می‌کند که در یک نفس باید کتاب را از اول تا آخر خواند. کتاب موصوف پر از محتوایی است که باید در آن دقت شود. از میان 550 عنوان فهرست این عنوان را با شما شریک می‌سازم.

1- نخستین برخورد عبدالرحمن با هزاره‌ها؛

2- نمایندگان هزاره در دربار

3- فارسی‌وانان کافر

4- مرگ زندانیان در زندان

5- شکایات هزاره علیه مالیات سنگین

6- قیام هزاره‌های جاغوری

7- شربت خان هزاره با یک توپ منفجر شد

8- دزدان افغان هزاره‌ها را غارت می‌کنند

9- ستم بر هزاره‌ها

10- اسیران شیخ علی

11- رفتار وحشیانه با زندانیان ترکستان

12- قیام هزاره‌های شیخ علی

13- مقاومت هزاره؛ امیر نگران است

14- 50 اسیر از شیخ علی را به کابل آورده‌اند

15- قیام هزاره‌های فولاد و سه‌پای

16- ادعای 6000 خانواده‌ی افغان نسبت به هزاره‌جات

17- دو فوج ارتش افغان به بامیان اعزام شدند و 700 نفر اسیر گرفتند

18- استقرار خانوار ازبیک در کابل و جلال‌آباد

19- ورود اسیران هزاره‌ی شیخ علی به کابل

20- زندانیان هزاره در حال جان‌دادن در زندان کابل

21- نزاع داخلی هزاره‌ها

22- 1000 اسیر هزاره‌ی شیخ علی

23- شکست هزاره‌های شیخ علی 6000 ایر را به کابل آوردند

24- ویرانی شیخ علی

25- درگیری ارزگان

26- بازگشت 100 خانوار هزاره‌ی تاتار از ماوراءالنهر

27- دایه و فولاد خراج می‌دهد

28- عرضه‌ی مواد مخدر(چرس) برای سربازان افغان

29- آزادی میریزدان‌بخش بهسود

30- لشکر‌کشی به سوی چوره

31- برنامه بازدید امیر از لندن

32- اسب و 100 دختر ارزگانی هدیه به امیر

33- زنان و کودکان به عنوان برده فروخته می‌شوند

34- زنان و بچه‌های هزاره به عنوان برده فروخته شدند

35- قتل یک پیرزن هزاره در مسجد

36- انتقال 3000 تفنگ از هزاره جات

37- فتوای صادره از قاشی ارشد

38- شکست ارتش افغان

39- همه هزاره‌ها قتل‌عام می‌شوند

40- نبرد شدید و مقاومت هزاره‌ها

41- دستور امیر برای اعزام 100000/ صد هزار نیرو علیه هزاره‌ها

42- گرواندن اجباری به مذهب تسنن

43- ساخت مناره‌ها از سرها

44- حمله میرعظیم بیک

45- زن هزاره ارباب خود را به قتل رساند

46- ابتلای سردار عبدالقدوس خان به بیماری روانی

47- رسیدن 150 زندانی هزاره به قندهار

48- به تعداد 400 زندانی هزاره در شهر قندهار گردانده شد و مورد توهین قرار گرفتند

49- دستگیری میر محمد عظیم بیگ

50- توزیع بردگان هزاره در بین درانی‌ها

51- اسارت روسای هزاره

52- قیام هزاره‌های دایزنگی و دایکندی

53- آزادی میر محمد حسین دایکندی از زندان

54- عزم امیر برای نابودی کامل هزاره‌ها

55- برپایی ستون از سرها کله منارها در کابل

56- هزاره کاف قیام می‌کند

57- آخرین نبرد

58- رسیدن 2000 زندانی هزاره به کابل

59- هزاره‌های دایزنگی و دایکندی مناطق شان را ترک می‌کنند

60- فرار سران هزاره به کویته و مشهد

61- غار لیگان دژ طبیعی میرهای هزاره‌ی دایزنگی

62- اعتراض شاهزاده‌ی هند به کشتار شیعیان

63- شکنجه‌ی زندانیان

64- فروش هزاره‌های نگون‌بخت به عنوان گاو گوسفند

65- فروش بردگان هزاره به هندوها

66- اهدای مدال به شرکت کنندگان در جنگ ارزگان

67- سرقت هزاره‌های قلعه نو

68- فروش بردگان هزاره به ترکمن‌ها

69- کشته شدن دو هزاره در یک نزاع

70- فرستادن کارگران هزاره در غل و زنجیر به کابل

71- ماموران مخفی ایلخانی هزاره

72- قانونی شدن فروش هزاره‌ها

73- غیرمسلمان دانستن هزاره‌ها

74- فرار هزاره‌ها از قلعه‌ی نو بر اثر اخاذی و ظلم

75- جمع‌آور جنگ‌افزار و اسلحه از روستای هزاره

76- خوش و بیش امیر با پسران برده

77- رهایی زندانیان هزاره- دختران برده کافرستانی

78- قتل و حبس هزاره‌ها

79- هزاره‌ها غرامت جنگی را بپردازند

80- فرار هزاره‌ها به هند

81- آزادی بردگان هزاره

82- برگ برای سربازان افغان

83- گماشتن ملاهای اهل سنت در مساجد شیعیان

84- پرداخت عواید از سوی مردم دایزنگی

85- جاسوسان در هزارجات

86- شیعیان باید مذهب خود را رها کنند

87- رشوه‌خواری مقامات افغان در هزاره‌جات

88- علی جان هزاره در دادگاه امیر

89- فرار هزاره‌ها از سرزمین شان

90- اقوام هزاره‌های خراسان

91- اسکان هزاره در کافرستان

92- نجات دختران برده‌ی هزاره توسط نظامیان هزاره در ارتش هندی بریتانیا

93- فرار بردگان هزاره

94- ممنوعیت بزرگداشت محرم و مسائل دیگر

95- آوردن 80 بار شتر اسلحه از هزاره‌جات

96- سنگ‌شکنان و معدن‌چیان هزاره 70000 هفتاد هزار زندانی در زندان‌های کابل

97- فرار به ایران اچکزی در ارزگان – فروش زن هزاره در روسیه

98- نابودی هزاره‌های قندهار

99- سپاه هزاره در ارتش روسیه

100- گرویدن زنان هزاره به هندوئیسم

101- اولین نامه‌ی امیر عبدالرحمن به رهبران هزاره

102- نامه‌ی دوستانه‌ی امیر عبدالرحمن به دوست انگلیسی‌اش.